Kropak 421 Kawali, Naskah Lontar Sunda Tilu Basa

Sawetuna ti tan hana

salawasna nyarita di bwana

Mangkana nepi ka mangkana

dongkap ka mangsa

pulang deui ka tunnana.

KOLÉKSI Ba­gi­an Nas­kah Per­pus­ta­­ka­an Nasional di an­tarana tilu siki nas­kah lontar Sun­da. No­mer ko­dena kro­pak 420, kropak 421 jeung kro­pak 422.  Ka­béh ogé geus dita­lungtik, ditrans­lit, sarta di­tarja­maah­keun ku Un­dang A. Darsa jeung Édi S. Éka­djati, duanana do­sen Fakul­tas Sas­tra Uni­ver­sitas Padjadjaran (Un­pad) Ban­dung.

Kropak 421, asalna ti Kawali, Ci­amis Kalér, nu ti abad ka-14 kungsi jadi pusat pa­maréntahan Karajaan Ga­luh jeung Sun­da jeung dina abad ka-16 katompérnakeun dipake pangungsian Pa­kuan Padjadjaran. Mi­mi­tina mah nas­kah kropak 421 diampihan ku RAA Ku­suma­di­ningrat  nu jadi bupati Galuh ti taun 1839 tepi ka taun 1886 Ma­séhi.

Éta nas­kah ku RAA Kusumadiningrat dipasrahkeun  ka Bataviaasch Ge­no­otschap van Kunsten en Weten­schappen (Mas­yarakat Batavia nu mikacinta seni jeung élmu panga­weruh) nu taun 1776 ngadegkeun mu­­si­eum. Salasahiji koleksina: naskah kropak 421 nu sanggeus nagara urang merdéka jadi koleksi Per­pus­takaan Nasional.

Undang A. Darsa nyebutkeun, naskah kropak 421  ngagunakeun ti­lu ba­sa, basa Sunda kuna, basa Ja­wa jeung basa Arab. "Ku kituna dina nas­kah kropak 421, aksara Sunda ku­na lain ngan ukur dipaké keur nulis ba­sa Sunda kuno, tapi ogé dipaké keur nulis basa Jawa jeung basa Arab. Ieu  teu kapanggih dina naskah kuno séjénna," pokna.

Undang Darsa nyebutkeun nas­kah Kropak 421 eusina béda-béda, dina katalogna disebut­keun naskah campuran (gemengd). Ku Undang Dar­sa jeung ku Édi S. Ékadjati di­wi­lah-wilah jadi opat bagéan. "Ba­gean ka-1 eusina  silsilah tu­runan Prabu Siliwangi tepi ka tokoh-tokoh ja­man Islam, ti mimiti Pra­bu Siliwangi tepi ka Raden Mariyu," pokna

Ba­géan ka-2 eusina mangrupa palakiah Aji Cakra dina nyo­rang ka­hirupan. Ba­géan ka-2, nya­bit so­al Ran­ca­maya: Nga­­­ran le­mah cakil/ Sri Man Sri Wa­na­cana/Sri Ba­du­ga Ma­­hara­ja/­Sang Ra­­tu Hyang Banas­pati/nu nyah­leur di Ran­­ca­ma­­ya/di tu­tug Watu­besi. "Lian ti éta, dina ahir naskah disa­bit-sabit ngeunaan Mek­kah jeung asma Alloh," cek Un­dang Darsa.

Bagéan ka-3 ajaran titinggal mé­méh Islam asup ngeunaan hakékat manusa. Disebutkeun ieu ajaran téh palakiah titinggal Hyang Niskala (Wastukancana). "Bagéan katilu leuwih merenah mun di­sebut palsapah ngeunaan hirupna manusa, medar soal hakekat ma­nusa di alam dunya nu kudu bebekelan sangkan engké dina mulangna deui ka alam kalanggengan ayana dina kasa­lametan, bisa hirup mulya di alam kalanggengan," cek Undang Darsa.

Ari bagéan ka-4 ngeunaan aja­ran agama Islam, ti mimiti sahadat, solat, jeung tatacara solat. Dimi­mitian ku basmalah jeung sahadat diteruskeun ku pe­daran ngeunaan ka­agungan Allah SWT jeung pujian-pujian keur Kang­jeng Rasulullah. Di­se­­but­keun, pedar­anana holna ti Pa­ngéran Suma­nagara.

Palsapah nu dipedar dina bagéan ka-2 jeung bagéan ka-3, cek Undang Dar­­sa, teu patojaiah jeung ajaran Is­lam. "Contona wae bagéan ka-3 ka­unggel sawetuna ti tan hana, sala­wasna nyarita di bwana, mangkana ne­pi ka mangkana, dong­kap ka mang­sa, pulang deui ka tunnana. Hartina manusa téh tadina eu­weuh sarta bakal balik deui ka asal," pokna.

Lian ti kitu, cek Undang Darsa, ti­na bagéan ka-2 jeung bagéan ka-3, témbong urang Sun­da mah sa­encan Islam datang geus nganut pa­ham monotaisme (percaya Nu Maha Ka­wasa ngan hiji). "Nu matak Islam ditarima ku masarakat Sunda, jeung teu anéh deuih mun disebutkeun Sun­da téh Islam, Islam téh Sunda, da mé­mang sajalan," pokna.

Undang Darsa ngaharepkeun eusi naskah kro­pak 421 dima­sa­ra­katkeun sangkan dipi­ka­nyaho. "Pi­keun némbongkeun ajaran katu­ha­nan di Sunda oge geus luhung, sarta antara ajaran katuhanan méméh Islam jeung ajaran katuhanan Islam sa­ja­lan. Si­ga­na, éta sababna peda­ra­nana dihijikeun dina naskah," pokna.

Drs. H. Érwin Hérmawan, inohong Ciamis nu neuleuman kana ka­sun­da­an, sapamadegan jeung Un­dang Dar­­sa. "Mémang naskah-nas­kah bu­hun téh kudu diguar, terus di­ma­sara­kat­keun, ngarah urang, urang Sunda, teu pareumeun obor, jeung ba­tin urang leu­wih beunghar, sar­ta bisa leuwih ngan­­­tebkeun ka­islaman urang," pokna.

Ieu Kepala Tata Usaha Dinas Ke­budayaan  dan Pariwisata (Dis­budpar) Kabupaten Ciamis nyebut­keun na­lung­tik, ngaguar jeung nga­ma­sa­ra­katkeun eusining naskah bu­hun nu aya di urang, matak ngahudang kareueus. "Han­jakalna di urang mah tacan tepi ka kitu, guaran naskah heubeul tacan disebarkeun ka masarakat," pokna.

Di Tatar Galuh, di Ciamis, cek H. Érwin loba keneh nu kudu diguar jeung diungkab. "Ajaran-ajaran titinggal karu­hun urang kacida pisan hadéna mun diéstokeun téh. Karuhun urang mah teu ninggalkeun nu sipatna material, ta­­pi mangrupa papagon nu leuwih lu­hur ajenna. Contona waé, eusi prasati As­tana Gedé jeung eusi naskah kropak 421," pokna.* NS Priyatna-kisuta.com