Perang Bubat, Kidung Sunda, jeung Majapahit

"Hé Gajah Mada, naon maksudna anjeun gedé bacot ka kami? Kami mah rék mawa Rajaputri, sedeng anjeun kalah miharep kami mawa upeti kawas ti Nusantara. Kami mah béda. Kami urang Sunda, can kungsi éléh perang.

Kawas nu poho baé sia baheula, nalika anjeun keur perang di wewengkon pagunungan. Perang campuh diuudag urang Jipang. Terus patih Sunda datang deui tepi ka  pasukan dia mundur.

Mantri sia nu dua nu ngaranna Les jeung Beleteng dikadék nepi ka paéh. Pasukan sia bubar jeung kalabur. Aya nu labuh ka jurang sarta ti kakarait kana cucuk rungkang. Maranéhna paéh kawas lutung, owa, jeung setan, lalumengis ménta hirup.

Ayeuna sia gedé sungut. Bau sungut sia kawas kasir, kawas tai anjing. Ayeuna kahayang sia teu sopan sarta hianat. Nuturkeun ajaran naon salian ti hayang jadi guru nu ngabohong jeung milampah rucah. Nipu jalma budi hadé. Mun paéh, roh sia bakal asup naraka!" (tarjamahaan tina Kidung Sundayana)

*

KIDUNG Sundayana, salahsahiji karya sastra Jawa Te­nga­han, téh sumber sekundér sajarah ngeunaan Perang Bubat (1357 M.) dina wanda macapat (dangding). Ka­panggihna ti Bali meh dua abad sang­geus kajadian Perang Bubat. Tacan jentré naha dijieun di Bali ata­wa meunang mawa ti Pulo Jawa, sa­ha nu nganggitna ogé tacan kaung­kab.

Prof Dr. C.C. Berg, urang Belan­da, ahli kasusastraan Jawa, manggih sababaraha vérsi Kidung Sunda, di antarana Kidung Sunda jeung  Ki­dung Sundayana (Lalampahan [urang] Sunda). Kidung Sunda nu di Ba­li disebut Geguritan Sunda eusina leuwih panjang batan Kidung Sun­da­yana. Lian ti éta ajén kasusastranana leuwih luhung batan Kidung Sunda­yana.

Kidung Sunda ngébréhkeun sa­méméh rombongan karajaan Sunda miang maké jalan laut, dijajapkeun ku dua rébu kapal (kaasup kapal la­leutik). Kulawarga raja tumpak kapal jung tatar (Mongol/Cina) nu ilahar dipaké satutasna pe­rang Wijaya  (bait 1. 43a.). Waktu  naraék ka­pal, kulawarga raja téh nempo kila-kila nu teu pihadéeun

Kila-kila goréng téh mémang kajadian. Gajah Mada milampah  sagala rupa cara keur ngahontal udaganana sa­ku­ma­ha dina sumpah (amukti) Palapa nu geus dikedalkeunana: Méng­kol­keun maksud raja­na, Hayam Wuruk jeung Raja Sunda,  Linggabuana. Anu tadina  Raja Sun­da rék bébésanan ku Gajah Ma­da diréka jadi tanda talukna Raja Sunda.

Dina kitab Pararaton disebut­keun:  "Sira Gajah Mada pepatih amung­kubumi tan ayun amukita pa­lapa, sira Gajah Mada;  Lamun hu­wus kalah nusantara ingsun amukti palapa, lamun kalah ring Gurun, ring Seram, Tanjungpura, ring Haru, ring Pa­hang, Dompo, ring Bali, Sunda, Pa­lembang, Tumasik, samana ingsun amukti palapa "

Tarjamaahanana; Manéhna Ga­jah Mada nu jadi patih amangkubumi moal  dahar palapa (kasenangan), ma­néhna Gajah Mada: Lamun geus éléh sakabéh  nusantara kuring rék dahar palapa, lamun geus éléh Gu­run, Seram, Tanjungpura, Haru, Pa­hang, Dompo, Bali, Sunda, Pa­lém­bang, Tumasik (Singapura) waktuna kuring ngadahar palapa.

Pangna Hayam Wuruk teu wa­nieun merangan karajaan Sunda nu harita puseur dayeuhna di Kawali lantaran luluhur Radén Wijaya (nu ngadegkeun Majapait) urang Sunda. Turunan ti Dyah Lembu Tal nu ngadahup ka Rakeyan Jayadarma minantu Mahésa Campaka. Rakéyan Jayadarma téh lanceuk Rakéyan Ragasuci, raja di Kawali.

Silsilah ieu disebutkeun dina Pustaka Rajyatajya i Bhumi Nusantara parwa II sarga 3. Malah dina Babad Tanah Jawi, Raden Wijaya téh disebut oge Jaka Susuruh ti Pajajaran. Lian ti éta, "Harita armada karajaan Sunda téh kacida pisan kuatna," ceuk Andréas Harsono, ahli jurnalistik nu neuleuman sajarah jeung kabudayaan di Nusantara.

Kuatna karajaan Sunda disebut-sebut dina Kidung Sunda waktu utusan Sunda nyarekan Gajah Mada méméh Perang Bubat kajadian (bait 1.66b-1.68a)…Mantrimu kalih tinigas anama Les Beleteng angemasi, bubar wadwamu malayu, anânibani jurang, amurug-murug rwi, lwir patining lutung, uwak setan pating burengik, padâmalakw ing urip... Tarjamahaanana sakumaha nu kaunggel dina awal tulisan ieu.

Andréas Harsono waktu jadi panyatur dina Regional Workshop Peace Journalism in Southeast Asia: Indonesian Case nu diiluan ku wartawan ti Indonesia, Pilipina, Malaysia jeung Thailand (2-3 Desember 2006) nyebutkeun saenyana Majapait nu wilayah kakawasaanana lega teh ukur dongéng wungkul. Buktina mah henteu kitu.

"Di Jawa Barat, di Sunda aya euweuh tapak lacak Majapait, boh nu bentukna pisik boh non pisik. Malah rék ditalukeunana ku reka perdaya?" pokna tandes. Komo di tempat-tempat nu jauh ti Pulo Jawa, saperti Palémbang, Singapura, jeung sajabana. Ku kituna Andréas yakin karohakaanana Majapait aya dina lisan wungkul.

Nu matak, sahenteuna ceuk Kidung Sunda, sanggeus perang Bubat, Majapait téh muguran. Hayam Wuruk kaleleban tepi ka palastrana, pon kitu deui Gajah Mada, moksa (ngahiang). Sangggeus Hayam Wuruk jeung Gajah Mada ninggalkeun alam pawenangan mah Majapait beuki muguran nu ahirna kubra pisan.* NS Priyatna-kisuta.com