Rusiah Budak Angon

KAJADIAN Prasasti Batutulis di Bogor anu dirogahala, Rancamaya direcah dijadikeun paimahan méwah geus diramalkeun dina Wangsit Siliwangi. Pajajaran moal ninggalkeun tapak, jaba ti ngaran pikeun nu ma­pay. Sabab bukti nu kari, bakal rea nu marungkir! “Najan kitu lain har­ti­na urang ulah terus cicingeun,” ceuk Ir. Roza Mintaredja.

Kang Oca, nénéhna ieu ketua tim Kala (Kalender) Sunda nyebut­keun sajarah jeung kakayaan urang Sunda kudu dikoréhan, dikali, terus dimekarkeun luyu jeung pajamanan. “Prabu Darmasiksa ngawanti-wan­ti  nu teu bisa ngajaga jeung mulasara kabuyutan leuwih hina tinimbang ku­lit lasun (careuh, musang) dina jarian (tempat sampah)," pokna.

Kabuyutan paling henteu ngawengku kana harti patilasan, leu­weung tutupan (hutan lindung), sumber-sumber kahirupan (gunung, leu­weung, hulu cai, walungan, jeung sajabana). Dina harti jembar, ka­bu­yutan téh taya lian ti lemah cai atawa tanah air. “Kabuyutan urang Sun­da nya sarakan Tatar Sunda,” ceuk Ir. Oman.

Kabuyutan, sambung Ir. Oman, kudu ditéangan. “Néanganana kudu maké amparan. Amparan téh nga­wengku tatahar, pangaweruh, manajemén jeung kapamingpinan. Néanganana ulah geumpeur ku panglarang, teu hiding ku panglarang, ngo­réhan bari ngalawan nu ngalarang ku seuri, “ pokna.

Ngalawan nu ngalarang ku seuri hartina teu émosional, lantaran ma­ké panarékan (pendekatan) teknis atawa ilmiah. “Ngan wayahna ku­du sabar lamun heunteu buru-buru kabuka, sabab aya prosés anu kudu dipilampah. Mungkin rada lila, tepi ka salila anu keur nyukma, salila nu keur nyucrukna jumeneng,” ceuk Ir. Oman.

Budak angon téh anu néangan jeung mulasara kabuyutan. “Budak angon nu icikimpung dina usaha-usaha mulasara kabuyutan, ngoréhan bari ngalawan ka raja panyelang atawa kakawasaan saheulaaneun anu nyarék ka nu maluruh sajarahna. Budak angon teu kudu pribadi tunggal, bisa bae hiji organisasi,” ceuk Ir. Oman.

Anu dimaksud tutunggul dina wangsit Siliwangi, ceuk Ir. Oman, nya­éta sajarah jeung pangaweruh luluhur. Ari kalakay, masarakat nu gampang katebak angin, gampang kabawa ku pajamanan. “Ku budak angon tutunggul kudu dipiara, dipaké sumber inspirasi, atuh kalakay ku­du diaping dijaring sangkan tatapakanana pageuh, jeung kahirupa­n­ana sina bisa ngaronjat,” pokna.

Pangaruh pamingpin nu budak angon, ditémbrakeun di antarana di­na Carita Parahyangan (CP) nu medar kapamingpinan Niskala Wastu­kan­cana (1371–1475 M): Muga-muga aya nu nurutan anu geus mampuh ngawujudkeun karaharjaan masarakat tepi ka cai, cahaya, langit  jeung alam ogé ngarasa betah jeung tengtrem aya dina panangtayung­an pamingpin.

Salila pamaréntahan Prabu Niskala Wastu Kancana, 104 taun, di wilayah karajaanana teu kajadian musibah alam, lini, tsunami, angin li­lim­bungan, gunung bitu, urug (longsor), caah (banjir) sasalad panyakit  jeung sajabana. “Sabab alam ogé ngarasa  tengtrem dipingpin ku raja anu amanah tur anu  Rakhmatan Lil Alamin,” ceuk Ir. Oman.

Prabu Niskala Wastu Kancana ngaamanatkeun ka turunana, kudu nga­biasakeun migawé kautamaan (pakéna gawé rahayu)  jeung ngabiasakeun migawé karaharjaan anu sajati (pakéna kereta bener,  hirup anu beresih). “Hirup anu bener téh sumber karaharjaan jeung kajayaan  nagara," ceuk Ir. Oman.

Pakéna gawé rahayu jeung pakena kereta bener téh bisa ditanjeurkeun mun pamingpinna bener-bener kawas budak angon, ngokolakeun kabuyutan jeung ngaping, ngajaring anu dipingpinna. “Jadi, mun urang hayang jaya, hayu urang lahirkeun, urang citak budak angon, ku pa­narékan atikan jeung pangaruh lingkungan,” ceuk Ir. Oman.* NS Priyatna-kisuta.com